Tillit er blitt eit moralsk krav som fyrst og fremst uttrykker demokratisk avmakt

I klassikaren Norsk utakt frå 1984 føresa Hans Magnus Enzensberger utmaningane som venta nordmennene i møtet med oljerikdommen: «Ingen vet hva som vil komme ut av dette vågestykket, og om landets innbyggere er politisk, psykisk og moralsk modne nok.» Særleg frykta han eit nytt sjikt av strategar som var i ferd med å erobre kommandohøgdene i samfunnet: «utgjør de ikke, tross all uselviskhet, en klubb, et klatrelag, en mafia?» Noregsvenen tvilte på at eit hobbitaktig høgtillitssamfunn let seg kombinere med globalisert oljekapitalisme. Noko må gi.

Tillitspatologiar

Førti år etter held det framleis. Trass grove tillitsbrot som pendlarsaken på Stortinget og terrorberedskapen 22. juli kan forfattarane Nina Witoszek og Eva Joly (W&J) slå fast at «i dag stoler norske borgere blindt på staten». Men bak skrytande tillitsstatistikk glir noko frå kvarandre like fullt. Den overdrivne tilliten avsporar demokratiet og trugar nasjonal tryggleik når Russland ikkje vert forstått som imperiet det er. Vi lev òg godt med å kombinere oljeøkonomi og moralsk posering. Ei botnlaus kjelde til irritasjon for utlendingar. Korleis kan dette forklarast?